2. Milieu en energie

Het programma Milieu en energie heeft als doel:

Het programma bestaat uit de deelprogramma's:

1. Milieu
2. Energie en klimaat

Milieu
In 2023 hebben we gewerkt aan de actualisatie van het Milieuprogramma. De komst van de Omgevingswet, het nieuwe college en de verschillende opgaven en ontwikkelingen maakten het wenselijk en noodzakelijk om de actualisatie uit te voeren. Het geactualiseerde Milieuprogramma hebben we vastgesteld op 7 december 2023. Gedurende het jaar hebben we blijvend de verschillende acties uit het nog vigerende Milieuprogramma uitgevoerd.

Verschillende onderzoeken die als bouwsteen moeten dienen voor de in ontwikkeling zijnde Omgevingsvisie hebben we laten uitvoeren. Bijvoorbeeld de impactanalyse externe veiligheid, waarbij we hebben laten onderzoeken hoe alle transities, met name de energietransitie impact gaat hebben op de externe veiligheid. Dat levert verschillende adviezen op, waar we mee verder gaan. Ook hebben we onderzoek laten doen naar het, onder de Omgevingswet, nieuwe instrument van de omgevingswaarden. Ook deze resultaten vormen een waardevolle input voor de nieuwe Omgevingsvisie.

Evenals in 2022 zijn in 2023 voor het onderdeel Bodem verschillende SPUK-projecten in uitvoering. Dit betreft de aanpak van spoedlocaties bodemverontreiniging, de afstemming van de grondwatermonitoring en het onderzoek naar PFAS-bronnen in onze provincie. Deze onderzoeken lopen door in 2024. Daarnaast hebben wij in 2023 met de Omgevingsdienst Groningen afgesproken om de afhandeling van adviesvragen Bodem in het kader van de Omgevingswet, voor het jaar 2024 (nog) uit te voeren.

Wij hebben eind 2023 de wens uitgesproken voor een brede integrale analyse van de zoutwinning in onze provincie (Nobian en Nedmag). Wij stellen momenteel een compleet overzicht op van de zoutwinning in de provincie Groningen inclusief de effecten van zoutwinning op de economie, milieu en inwoners (people, planet, profit/prosperity).

Wij hebben het project Monitoring van afvalgegevens gestart. De overgang naar een volledig circulaire economie vereist betrouwbare monitoring, met specifieke aandacht voor de verwerking van afvalstoffen. Een grondige monitoring van afvalverwerking is van vitaal belang voor het identificeren van kansen en risico's in de overgang naar een circulaire economie en voor het evalueren van de effectiviteit van beleid en uitvoering. En voor de aanpak van asbest zijn wij in voorbereiding met LTO Noord voor het project Verduurzaming van agrarische daken in combinatie met asbest.

In 2023 is de Hinderapp uitgebreid naar andere gemeenten. Ook is de Hinderapp verdiept met het toevoegen van de mogelijkheid voor alle bewoners in de provincie om houtrookoverlast te melden in de Hinderapp zodat inzicht wordt verkregen in de mate en ernst van deze hinder in de provincie. Dit doen we vanuit het Schone Lucht Akkoord. Ook hebben we in samenwerking met de Rijksuniversiteit Groningen hun burgerparticipatieproject toegevoegd aan de Hinderapp zodat alle fijnstofmetingen van deze burgers ook in de Hinderapp te zien zijn. Om de kwaliteit van de fijnstofmetingen in de provincie Groningen te verbeteren hebben we in 2023 aan de GGD Amsterdam de opdracht gegeven om een meetstation in te richten om fijnstofmetingen te verrichten in het gebied onder Oosterhorn. Dit meetstation wordt in 2024 in gebruik genomen en zal dan ook worden toegevoegd aan het landelijk meetnet luchtkwaliteit van het RIVM.

Gaswinning
In het gasjaar 2023-2024 is het Groningenveld in een nieuwe fase gekomen. Het Groningenveld is ingezet voor minimumflow (de zogenaamde waakvlam) om extreme omstandigheden te kunnen opvangen, niet voor reguliere gasproductie voor leveringszekerheid. De staatssecretaris wil het Groningenveld in per 1 oktober 2024 sluiten, geeft hij in zijn vaststellingsbesluit aan en is vastgelegd in de Wet beëindiging gaswinning Groningenveld, maar dat is afhankelijk van de verschillende onzekere factoren. Inmiddels is bij wet geregeld dat het Groningenveld definitief sluit en dat de putten gedicht worden.
Voor schade en versterking hebben we geen formele taak of bevoegdheid. We hebben ons in 2023 samen met de regio ingezet om zowel voor schade als voor versterking tot betere afhandeling te komen. We hebben gesprekken met IMG en ondersteunen de gemeenten in hun gesprekken met NCG. Samen wordt overleg met de staatssecretaris gevoerd over verbeteringen die nodig zijn om tot een snelle, rechtvaardige afhandeling van schade en versterking te komen. Dit moet in 2024 leiden tot een mens- en gebiedsgerichte aanpak om in één keer de problemen bij de mensen aan te pakken. Hierbij blijven overigens de uitvoerende organisaties NCG (versterking van gebouwen) en IMG (schadeherstel) de direct verantwoordelijke partijen.
Het Agroprogramma heeft in 2023 de ondersteuning van agrariërs met consulenten doorgezet. Hierbij zijn aan het einde van 2023 tegen de tweehonderd agrariërs geholpen. Daarnaast hebben acht boerenbedrijven in een schade- en/of versterkingstraject steun ontvangen voor investeringen in hun bedrijfsvoering. Het betreft een pilot vooruitlopend op een definitieve maatwerkregeling in 2023 en de jaren die volgen.
In 2023 is een aanzet gegeven voor de programmatische aanpak van het mkb-programma. Zo werken er twee consulenten voor het programma die ondernemers rechtstreeks begeleiden. GroBusiness (onderdeel Economic Board Groningen) functioneert sinds oktober 2022 als eerste aanspreekpunt voor mkb'ers in het aardbevingsgebied. Daarnaast heeft steunpunt mijnbouwschade Stut en Steun in heel 2022 ondernemers in het aardbevingsgebied ondersteund in trajecten van schade en versterking.
De provincie is binnen Nationaal Programma Groningen verantwoordelijk voor het thematisch programma, dat gaat over bovenlokale thema's. In 2023 hebben we samen met een groot aantal partners uit de regio verdere stappen gezet in de ontwikkeling en uitvoering van het thematisch programma. Dit heeft het afgelopen jaar geleid tot toekenning van in totaal zeven provinciale projectaanvragen door het bestuur van het Nationaal Programma Groningen. Met deze projecten worden stevige investeringen gedaan in de vrijetijdseconomie, gezondheid en in het thema bereikbaarheid. Vanaf de start van het programma is in totaal aan de realisatie van 73 projecten bijgedragen. Zie voor nadere informatie rond Nationaal Programma Groningen deel 3 van deze jaarstukken (paragraaf 9).  

Energie
In 2023 hebben we verder gewerkt aan de Klimaatagenda Groningen. De klimaatagenda beschrijft onze bijdrage aan het Nationaal Klimaatakkoord en het uitvoeringsprogramma geeft de provinciale inzet weer. Wij streven naar 55% CO₂-reductie in lijn met Europese en nationale doelstellingen. De oorlog in Oekraïne en de hoge energieprijzen die daar het gevolg van waren, versterken de noodzaak tot verduurzaming van onze energievraag.

Energiebesparing is daarin een belangrijk onderdeel. In 2023 heeft het kabinet in reactie op het rapport parlementaire enquête aardgasgaswinning Groningen Nij Begun-maatregelen geformuleerd om met middelen voor isolatiemaatregelen de Groningse woningvoorraad in 2035 aardgasvrij-gereed te hebben. Deze middelen komen naast of bovenop diverse andere rijksregelingen gericht op energiebesparing in de gebouwde omgeving. De uitvoering hiervan ligt, net als de aanpak van energie-armoede, primair bij gemeenten. In 2023 zagen we dat gemeenten steeds vaker samen op wilden trekken met de provincie om hen hierin te ondersteunen en te faciliteren. Dit doen wij bijvoorbeeld door het bundelen van programma’s, kennis en expertise.

We hebben ook gewerkt aan energiebesparing bij maatschappelijke instellingen en bedrijven. Deels met behulp van geld vanuit het Rijk begeleiden en ontzorgen we instellingen en bedrijven bij het zetten van (soms de eerste stappen) op het gebied van energiebesparing en daarmee ook het omlaag brengen van kosten. Hiermee leveren we een bijdrage aan de bestaanszekerheid en aanwezigheid van maatschappelijke voorzieningen in de provincie.

Wij hebben verder gewerkt aan de in 2021 vastgestelde ambitie van de Groningse Regionale Energiestrategie om 5,7 TWh duurzame energie op te wekken. In 2023 is de tussentijdse monitoring RES 2.0 gepubliceerd, waarin is geconcludeerd dat we op koers liggen voor het behalen van dit bod.
In 2023 heeft de Raad van State de uitspraak gedaan dat windpark Delfzijl Zuid Uitbreiding gebouwd mag worden. Daarmee is het behalen van de taakstelling wind op land zeker gesteld. In 2023 hebben we bovendien een subsidieregeling geopend voor naderingsdetectie bij obstakelverlichting van windparken. Daarmee leveren we een bijdrage aan het tegengaan van hinder door lichtvervuiling. Tot slot hebben we het provinciaal inpassingsplan voor Eemshaven-West ter inzage gelegd.
Eind 2023 hebben Provinciale Staten ingestemd met het voorstel 'Geen zonneparken op landbouwgrond na RES 1.0'. Hiermee is besloten om geen medewerking meer te verlenen aan zonneparken op landbouwgrond, boven op de afspraken die we hebben gemaakt binnen de RES 1.0, anders dan kleinschalige energie-initiatieven van inwoners. Daarnaast is besloten dat voorlopig geen medewerking meer wordt verleend aan bestemmingsplanwijzigingen voor grootschalige batterijopslag op ongewenste locaties, vooruitlopend op de ontwikkeling van nieuwe beleidskaders in de Omgevingsvisie en -verordening.

Overigens kampt Groningen met een tekort aan transportcapaciteit voor elektriciteit, net als grote delen van de rest van Nederland. We hebben daarom in 2023 een Provinciaal Meerjarenprogramma Infrastructuur Energie en Klimaat (PMIEK) gepubliceerd. Dit is een eerste stap die er uiteindelijk toe moet leiden dat onze industrie en andere economische sectoren ook in de toekomst van voldoende (duurzame) energie kunnen worden voorzien. Deze duurzame energie zal ook in waterstof worden omgezet, zodat regionale bedrijven hier gebruik van kunnen maken voor hun industriële processen. Deze waterstofeconomie zal de komende jaren verder moeten worden uitgebouwd. We zijn daarom het afgelopen jaar bezig geweest met het faciliteren van het waterstofecosysteem, onder andere door het bij elkaar brengen van partijen en het starten met de ontwikkeling van twee NPG-regelingen.

In 2023 hebben we onder leiding van het ministerie van EZK verder gewerkt aan routes voor de aanlanding van minimaal 4,7 gigawatt wind op zee op de Eemshaven. Een constructieve samenwerking met initiatiefnemers, de regiopartijen en andere stakeholders stond hierbij voorop, dit met het oog op de noodzakelijke doorkruising van het Waddengebied. Deze wind op zee is nodig voor de verduurzaming van de industrie en het opstarten van de waterstofeconomie. Daarbij stellen we randvoorwaarden aan het ruimtegebruik in de Eemshaven en Oostpolder. Ook kijken we naar mogelijkheden voor hergebruik van industriële restwarmte in de gebouwde omgeving. Zo heeft Groningen er duidelijk voordeel van.