6. Cultuur en maatschappij

Het programma Cultuur en maatschappij heeft als doel:

Het programma bestaat uit de deelprogramma's:

1. Cultuur
2. Erfgoed en archeologie
3. Maatschappij
4. Versterking leefbaarheid

Cultuur
Het jaar 2023 was voor de cultuursector een jaar met twee gezichten. Aan de ene kant was de terugkeer van het publiek na corona merkbaar en boekte menig museum hogere bezoekersaantallen dan voor de coronacrisis. Aan de andere kant betekende de voortdurende energiecrisis nog steeds een grote financiële uitdaging waardoor veel instellingen kwetsbaar zijn gebleven. De provincie heeft in 2023 aanvullende financiële ondersteuning geboden aan alle meerjarig gesubsidieerde culturele instellingen ter demping van de gevolgen hiervan.
Ook is de lichte tussenevaluatie van het beleidskader Wij zijn cultuur! 2021-2028 opgeleverd waarin is gedeeld wat er tot op heden is bereikt en welke kansen en verbeterpunten er nog zijn. De uitkomsten van de tussenevaluatie worden meegenomen in de ontwikkeling van het nieuwe Uitvoeringsprogramma Cultuur 2025-2028 waaraan gewerkt wordt.

We the North
Mede dankzij de lobbykracht van het noordelijke samenwerkingsverband We The North nam de Tweede Kamer een motie aan de regionale spreiding die als criterium verankert in het beoordelingsproces richting de landelijke Basisinfrastructuur 2025-2028. Verder zijn de resultaten van de Proeftuin Nieuw Publiek gepresenteerd. In dit project is onderzocht op welke wijze kunst en cultuur bereikbaar en aantrekkelijk te maken is voor mensen die nu nog weinig gebruik maken van culturele voorzieningen. Uit de experimenten komen diverse concrete aanbevelingen voor het bereiken van nieuw publiek via marketing en communicatie. De subsidies vanuit de rijkscultuurfondsen voor de Noordenaars en het samenwerkingsverband popcultuur hub NOORD zijn eveneens mooie successen waar We The North belangrijk bij was.

Erfgoed, Ruimtelijke kwaliteit en Landschap (ERL)
Begin 2023 hebben we de tussenevaluatie van de opgave Erfgoed, Ruimtelijke kwaliteit en Landschap vastgesteld. Daarbij hebben we enkele acties en aandachtspunten benoemd voor de tweede helft van het ERL-programma. In het Hoofdlijnenakkoord komen deze aandachtspunten terug en hebben we aangegeven vol in te willen zetten op de opgave ERL (tot en met 2027). In 2023 zijn de eerste stappen gezet in de uitvoering hiervan. Voorbeeld hiervan is de verbreding van de subsidieregelingen en inzet van het erfgoedloket naar de gehele provincie.
Het Erfgoedprogramma voor het aardbevingsgebied maakt onderdeel uit van de opgave ERL. In 2023 is besloten de looptijd hiervan in ieder geval te verlengen tot en met 2025 (voor het onderdeel dat bekostigd wordt vanuit het NPG). Kort daarop bleek uit de kabinetsreactie Nij Begun op de parlementaire enquête gaswinning dat het kabinet heeft toegezegd het Erfgoedprogramma tot en met 2028 te verlengen en hiervoor € 73 miljoen uit te trekken.
In het Hoofdlijnenakkoord is het belang van Ruimtelijke kwaliteit sterk benadrukt. We vinden het van belang dit onderwerp direct in de praktijk te brengen. Daarbij hoort ook de inzet van kwalitatieve en kwantitatieve informatie ten bate van de ruimtelijke identiteit van de provincie Groningen voor ruimtelijke vraagstukken. Voorbeelden hiervan uit 2023 is de kaart met kernkwaliteiten horende bij het ruimtelijk voorstel voor het programma NOVEX met de titel 'Dít is Groningen, waardevol Groningen' en het verlengen van de pilot Steunpunt Ruimtelijke kwaliteit.
Onderdeel van ERL is het toekomstbestendig maken van de ERL-onderwerpen. Daarbij hoort het leren van anderen en het vergroten van het (internationale) netwerk. Medio 2023 vernamen we dat het Interreg-project MOMAr (Models of Management for Singular Rural Heritage) definitief was goedgekeurd en vastgesteld door Interreg Europe.

Maatschappij en versterking leefbaarheid
Al langere tijd werken we intensief samen met gemeenten, maatschappelijk organisaties, kennisinstellingen, bedrijven en inwoners om maatschappelijke uitdagingen in onze provincie het hoofd te bieden. Onze rol is daarbij verbindend, ondersteunend en aanjagend. Samen werken we aan oplossingen voor complexe maatschappelijke opgaven, met als doel het stimuleren en verbeteren van de leefbaarheid voor alle inwoners van Groningen.
Op het thema gezondheid zijn in 2023 grote stappen gezet. Zo is het Preventie Overleg Groningen (POG) samengegaan met het netwerk Groningen Beter, en zetten zij onder de titel Platform Gezond Groningen de samenwerking tussen de verschillende 'gezondheidsorganisaties' versterkt door. Dit heeft in 2023 geresulteerd in zowel een regiovisie als een regioplan dat door alle partners is onderschreven.
In 2023 zijn acht aanvragen gehonoreerd binnen de subsidieregeling Zorg en Voorzieningen.
Het programma Sport en Bewegen heeft vier subsidieregelingen: projecten Gronings Provinciaal Beweegakkoord, Gezonde Leefstijl en Beweegvriendelijke Leefomgeving, Sportevenementen en Vervoer en Ondersteuning Sporter met een beperking en Sporttalenten. Samen met 50 partners is in 2023 uitvoering gegeven aan het Gronings Provinciaal Beweegakkoord.
Via de sociale agenda ondersteunen we gemeenten met diverse plannen met betrekking tot diversiteit, laaggeletterdheid, armoede en schuldhulpverlening. Zo dragen we bij aan het initiatief van de gemeente Westerkwartier die de Proeftuin Digitaal Meedoen is gestart. Dit is een integrale, wijkgerichte aanpak om de digitale kloof in de samenleving te dichten. Vijftig huishoudens ontvangen een pakket bestaande uit betaalbare internetaansluiting thuis, een laptop, cursussen over digitaal meedoen en passende hulp aan huis en in de buurt. Gedurende een jaar wordt getest hoe deze aanpak werkt en of de aanpak landelijk uitgerold kan worden.
Onze inzet op economische vitaliteit binnen de Krimpagenda heeft geresulteerd in twee toegekende subsidies voor de projecten Makeport Mercurius en de Koppelplaats Eemsdelta waarbij de inzet is gericht op het leren van ambachten die gevraagd worden op de regionale arbeidsmarkt.
Vanwege het huidige tekort aan woningen wil het Rijk meer regie voeren op de woningvoorraad. Dit doet zij onder andere door afspraken te maken met provincies en gemeenten. Zo ondertekenden onze drie woningmarktregio's samen met ons en de minister op 16 februari 2023 de regionale woondeals. Hierin zijn afspraken gemaakt over zowel aantallen, betaalbaarheid als kwaliteit. De provincie ondersteunt de gemeenten via zogenaamde versnellingstafels en middelen voor extra inhuur om plannen te maken en gerealiseerd te krijgen.
Via het Transitiefonds particulier woningvoorraad zijn vier gebiedsgerichte aanpakken gefinancierd in de gemeenten Midden-Groningen, Pekela, Westerwolde en het Westerkwartier.
Wij zetten ons als provincie in voor de regionale kernen, de regiocentra, met een sterke verzorgende rol in de regio. Vitale regiocentra zijn cruciaal voor het functioneren van Groningen als geheel, als basis voor brede welvaart in dit deel van Nederland. Via het Masterplan Regiocentra willen we elf regionale kernen met een urgente opgave (Appingedam, Delfzijl, Bedum, Uithuizen, Hoogezand-Sappemeer, Winschoten, Veendam, Nieuwe Pekela, Stadskanaal-Musselkanaal, Ter Apel en Leek-Tolbert) versterken. In 2023 zijn op basis van een eerste analyse door bureau KAW de opgaven, kansen en een toekomstbeeld opgesteld als basis voor de verdere uitwerking van de elf regionale kernen in 2024.
Tenslotte zijn in 2023 de laatste twee regionale arrangementen afgesloten met de gemeenten Eemsdelta (aanpak sterke dorpen en wijken) en Midden-Groningen (pilot verrijkte schooldag in het voortgezet onderwijs).

Wonen en Regio Groningen-Assen
Vanwege de huidige woningnood zijn er met provincies, gemeenten en regio’s woondeal-afspraken gemaakt. Ook in de regio Groningen-Assen (RGA). Het grootste deel van de woningbouw vindt plaats in deze regio (voor de provincie Groningen ruim 21.000 van de 28.500 woningen). De woondeal-afspraken gaan over aantallen nieuw te bouwen woningen maar ook over de kwaliteit van deze woningen en over de samenhang met de bestaande voorraad. Deze woondeal-afspraken zijn het startpunt voor verdere uitwerking en samenwerking op het onderwerp wonen in de RGA.
De Regio Groningen-Assen is aangewezen als één van de 16 NOVEX-gebieden. In dit samenwerkingsverband hebben wij het Ontwikkelperspectief NOVEX Regio Groningen-Assen opgesteld, waarin onder andere de thema's wonen, mobiliteit, werken, energie en groen zijn geïntegreerd. Op basis van het ontwikkelperspectief werken wij aan de Uitvoeringsagenda, waarin wij afspraken maken met het Rijk over de realisatie van opgaven uit het ontwikkelperspectief.