Door een te grote stikstofbelasting op de Natura2000-gebieden is de Nb-wetvergunningverlening voor stikstof teruggedraaid en is Nederland op slot gegaan. Daarnaast is de nutriëntenbelasting van het (grond)water te hoog waardoor de Kaderrichtlijn water (KRW)- doelen niet gehaald kunnen worden en is er sprake van een grote CO 2 -uitstoot in de veenweidegebieden (klimaat). Het Kabinet Rutte IV heeft het Nationaal Programma Landelijk Gebied opgestart naar aanleiding van de problemen die (zijn) ontstaan en heeft daar een landelijk budget van € 25 miljard voor de komende 13 jaar aan toegevoegd.
Wij hebben - samen met onze provinciale netwerkpartners - sinds drie jaar een beleid ingezet waarbij stimulering van de landbouwtransitie, een urgente stikstofaanpak en het bevorderen van de biodiversiteit centraal staan in het landelijk gebied. Onze partners hebben ons in een manifest opgeroepen om nog meer de regie te pakken en voortvarend aan de slag te gaan. Nu het Rijk een stevig budget heeft vrijgemaakt voor de transitie in het landelijk gebied, kunnen wij onze ambities voorbereiden.
Het Rijk heeft de provincies gevraagd om de regie te nemen in deze transities via een gebiedsgerichte aanpak. Het zal hier onder andere gaan om het uitkopen van landbouwbedrijven. Omdat Groningen vrijwel geen stikstofgevoelige Natura2000-gebieden kent, is het nog onvoldoende duidelijk welke omvang het project daadwerkelijk krijgt. We zijn een project Transitie Landelijk Gebied/Stikstof gestart om de opgave van het Rijk te verkennen en fasegewijs ter hand te nemen. Wij hebben drie fases onderscheiden:
- Fase I: Definiëren-Voorbereiden; 'grip krijgen' (maart - mei 2022 (afgerond)).
- Fase II: Ontwerpen (juni 2022 - april 2023); Opstellen Stand-van-zakendocument voor provincie Groningen (1 juli 2023), starten gebiedsprocessen, kwartier maken organisatie en een aanvang maken met quick-winmaatregelen. Alles is gericht op het maken van een Programma Landelijk Gebied op 30 september 2024.
- Fase III: Uitvoeren (mei 2023 - 2035); met Prolander en partners gebiedsgerichte projecten starten en uitvoeren.
De minister van LNV heeft erkend dat de provincies niet eigenstandig in staat zijn om een opgave van
€ 25 miljard te bemensen. Voor de inzet van extra personeel en proceskosten (gebiedsprocessen en planvoorbereiding) zal het Rijk circa 12% van de middelen beschikbaar stellen.
Voor fase II (planvoorbereiding) is personele inzet nodig vanuit nagenoeg alle provinciale beleidsterreinen. Daarbij maken wij zo goed mogelijk gebruik van de medewerkers die al met dit werk annex zijn. Ook is overgaan tot het aantrekken van gebiedsvoorzitters en het inhuren van een consortium aan adviesbureaus.
Daarnaast voorzien wij dat wij ongeveer € 2 miljoen aan procesgeld nodig is voor het jaar 2024 (onderdeel van fase II). Wij verwachten dat fase III een hogere inzet van mensen en middelen zal vragen, afhankelijk van de keuzes die het Rijk hierin met ons gaat maken.
Wij zullen ernaar streven dat de met de Perspectiefnota 2023 gevraagde middelen met terugwerkende kracht bij het Rijk kunnen worden opgevoerd. Tevens zullen we met het oog op krapte op de arbeidsmarkt nagaan of de aan te trekken medewerkers langduriger ingezet kunnen worden. Wij gaan er namelijk vanuit dat in de fase na 2024 het Rijk zal voorzien in de bekostiging van de circa 40 fte extra benodigde inzet bij provincie, Prolander, waterschappen, collectieven en ingenieursbureaus. Het Rijk heeft voor de jaren 2022 en 2023 resp. € 1,2 miljoen en € 1,2 miljoen beschikbaar gesteld voor proceskosten Groningen. Daarnaast is met terugwerkende kracht € 1 miljoen beschikbaar gesteld voor 2023. Voor het jaar 2024 is het Rijk nog de beschikking aan het vaststellen. Wij gaan ervan uit dat dit bedrag eveneens tussen € 1 en 2 miljoen zal liggen.
Uitwerking doelen 2023
- Wij hebben op 1 juli 2023 een Stand-van-zaken document Transitie Landelijk Gebied aan het Rijk opgeleverd dat is vastgesteld in PS. Het Gebiedsplan zal voor de deelgebieden omschrijven welke maatregelen wij op het gebied van natuur/stikstof, Kaderrichtlijn Water en klimaat (veenoxidatie/methaan) wij voornemens zijn. Tevens zullen wij in dit Gebiedsplan aspecten als Klimaatadaptatie, landschap, infra, erfgoed etc. meenemen. Het Programma moet zicht geven op de uitvoering in de periode tot 2030-2035, de kosten daarvan en de sociaal-economische impact daarvan. Onze verwachting is dat dit resulteert in een reservering van LNV van honderden miljoenen euro's voor de uitvoering in Groningen. De vervolgstap, die nu is voorzien vanaf 1 juli 2023, is dat we per deelgebied deze gebiedsplannen gaan uitwerken en daarmee concreet invulling gaan geven aan de gestelde doelen. Wij zullen, na honorering door het Rijk, wellicht enkele herinrichtingsprojecten gaan starten om complexe inrichtingsvraagstukken met een gebiedscommissie en een wettelijk instrument ter hand te nemen. De SNN-subsidieregeling die per januari 2023 opengesteld is voor agrariërs om relatief eenvoudige stikstofmaatregelen te nemen, is zeer succesvol. Wij bereiden ons voor op een verlenging.
- Wij zullen voorbereidingen treffen om provinciale doelen, waarvoor geen rijksgeld beschikbaar is maar die wel passen in de integrale aanpak, in de vorm van nadere uitwerkings- en/of uitvoeringsplannen;
- Een uitvoeringsplan voor de bemensing van de uitvoeringsfase wordt opgesteld en vanaf najaar 2023 uitgevoerd, indien het Rijk/kabinet daadwerkelijk de middelen in het Transitiefonds beschikbaar stelt. Gelet op de krapte van de arbeidsmarkt zal veel aandacht besteed worden aan de samenwerking met Prolander, provincie Drenthe, interne werving/prioritering en de samenwerking met partners en adviesbureaus.